در حوزه علمیه، بعد از اتمام ادبیات عرب و منطق، وارد دنیای اصول و فقه می شویم. متن محوری فقه، کتاب الروضه البهیه نوشته شهید ثانی است که شرح مزجی کتاب اللمعه الدمشقیه اثر شهید اول می باشد. فقه خوانی شباهت ها و تفاوت هایی با تحصیل ادبیات عرب دارد و با تحصیل منطق هم متفاوت است. وارد شدن به این دنیای جدید ممکن است در ابتدا به نظر سخت بیاید. در این مرحله می توان از ابزارهایی استفاده کرد تا امر تحصیل فقه روان و جذاب شود.
۱. مراحل مواجهه با یک مسئله فقهی
در مواجهه با یک مسئله فقهی، کار را از کجا باید شروع کرد و با چه ترتیبی باید پیش رفت؟ در ایام ابتدای فقه خوانی شاید کمی نسبت به این مراحل و نوع عملکرد شهید اول و شهید ثانی سردرگم باشیم. در درس آخر (درس هشتادهم) کتاب الأساس (تألیف آقای محمدحسین عبدی، مرکز متون حوزه) مراحل حل یک مسئله فقهی توضیح داده شده است.
۲. کتاب النضید فی شرح روضه الشهید
این کتاب، شرح فارسی کتاب روضه است. گرچه عموما اساتید طلاب را از رجوع به شرح فارسی بر حذر می دارند اما این کتاب استثنا شده؛ علت هم آن است که صرفا ترجمه نیست و مقدمات لازم هر بحث نیز برای طلبه ی مبتدی بیان شده است. این ویژگی باعث می شود که در مواجهه ی اولیه با فروعات فقهی، بهتر بتوان نظم ذهنی را برقرار کرد.
۳. امکان کتب مرتبط در نرم افزار جامع فقه اهل بیت علیهم السلام مرکز نور
از این طریق راحت می توان به منابع جانبی کتاب روضه دسترسی داشت. البته در مراجعه به منابع جانبی کتب اصلی، دو نکته مهم است: ۱. مراجعه ی مسئله مند و اولویت بندی شده: با سؤال مراجعه کنیم و منابع جانبی را اولویت بندی کرده باشیم تا در دریای اطلاعات گم نشویم ۲. مراجعاتی که استاد درس مطرح می کنند را حتما دنبال کنیم؛ معمولا نکات جالبی دستگیرمان می شود ۳. در مطالعات جانبی، نسبت به مرور روایات بحث، توجه ویژه ای داشته باشیم.
آشنایی با این امکان در نوشته نکات جالب نرم افزارهای مرکز نور
۴. کتاب فقه استدلالی (ترجمه تحریر الروضه فی شرح اللمعه)
کتاب روضه مبنای تدوین قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی بوده است. برای من جذاب بود که در جریان لمعه خوانی ببینم که کدام بخش از قوانین امروزی با درس مان مرتبط است. این نگاه کمک می کند که هم روضه را صرفا فقه تاریخی ندانیم و هم اطلاعات حقوقی مفیدی حاصل می کند. در پاورقی های کتاب فقه استدلالی، به قوانین مدنی و جزایی مرتبط با فروعات فقهی کتاب روضه اشاره شده است.
۵. پرونده ی فقه حکومتی
در کنار تحصیل لمعه می توانیم به تدریج بررسی کنیم که فقهای معاصر برای مواجهه با چالش های عصر جدید چه ایده هایی دارند و چگونه از ظرفیت فقه شیعه استفاده می کنند. حتما یافته های تدریجی مان را یادداشت کنیم تا بعدا بتوان آنها را تکمیل کرد. دنبال کردن این پرونده، هم باعث مواجهه با مسائل جدید فقه می شود و هم فقه آموزی را جذاب می نماید.
۶. مباحث حدیثی و رجالی
برخی اساتید در سال های آخر لمعه خوانی، بینابین درس، مباحث حدیثی و رجالی را هم مطرح می کنند. کم کم متوجه می شویم لازم هست به ظرافت های تاریخی در بحث های حدیثی و رجالی توجه نماییم. مشخص خواهد شد که برخی اختلاف نظرات به این مبانی برمی گردد.
٧. خلاصه کردن بر مبنای کتب فقهی مختصر
هر باب کتب فقهی فروعات زیادی دارد. طبیعتا حضور ذهن داشتن در همه این فروعات سخت می باشد. می توان برای خلاصه کردن ابواب فقهی، کتب فقهی مختصر مثل الدراسات الموجزه یا المختصر فی الفقه (هر دو چاپ مرکز تدوین متون حوزه هستند) را محور قرار داد. اگر نکته ی مهمی بود و این ها اشاره نکرده اند خودمان اضافه نماییم. تقریبا آورده اطلاعاتی ما بعد از تحصیل لمعه، این خلاصه خواهدبود و در مرور سریع و حضور ذهن مطالب کمک خواهد کرد.
شما چه تجربه هایی در لمعه خوانی دارید؟ در نظرات مطرح نمایید.
۲ دیدگاه روشن تجربه های لمعه خوانی
+ همراه با خواندن لمعه، در کارگاه لمعه استاد محسن قنبریان [با رویکرد ظرفیت فقه (در حد همان لمعه) برای حل مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی] شرکت کند :))
این ذیل همون پرونده فقه حکومتی قرار می گیره به نظرم 😉