یکی از فعالیت هایی که خرداد سال ۹۵ در بسیج دانشگاه رازی انجام شد، مطالبه گری حول تدوین برنامه ششم توسعه کشور بود. از قبل دغدغه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت در مجموعه وجود داشت و همین باعث شد که نسبت به برنامه ششم توسعه حساس بشویم.
مقداری که تحقیق شد و گزارش های مرکز پژوهش های مجلس در مورد تدوین این برنامه و برنامه های قبلی مطالعه شد، متوجه شدیم که وضعیت نابسامانی در تدوین و اجرای برنامه های توسعه وجود دارد. از طرفی نیاز بود این توجه را به مجموعه های دانشجویی دیگر هم منتقل می دادیم و از طرفی برای اعضای مجموعه خودمان هم باید نگاه راهبردی به مسائل کشور را تبیین می کردیم. همچنین آن ایام حضرت آقا بحث اینکه تبعیت نکردن از دشمن، جهاد کبیر هست را مطرح کرده بودند و ما به نظرمان می آمد که مصداق مهم جهاد کبیر، تبعیت نکردن از الگوهای توسعه غربی است.
تصمیم گرفتیم که مجموع یافته های مان در این زمینه را در قالب نامه ای و خطاب به تشکل ها و فعالین دانشجویی منتشر کنیم و از آنها هم بخواهیم که در این زمینه مطالبه گری کنند. نامه را خبرگزاری های iusnews و snn پوشش دادند. بخش هایی از یافته های مان را هم در قالب عکس نوشته و به تدریج منتشر می کردیم. ابتدا گرافیک عکس نوشته ها خیلی ساده بود اما بعدا یکی از بچه های گرافیست به کمک آمد و ظاهر عکس نوشته ها خیلی بهتر شد. بعدا متوجه شدم که آقا مرتضی فیروزآبادی (از فعالین دانشجویی اسبق) چندین بار در جمع های دانشجویی از نوع ورود گفتمان ساز ما به این مسئله و انتشار عکس نوشته ها تعریف کرده بودند.
عکس نوشته ها:
متن نامه:
بسم الله الرحمن الرحیم
فعالین دانشجویی، اعضای تشکل ها و اتحادیه های اسلامی دانشجویان
باسلام و احترام
ابتدا آرزوی توفیق شما در بهره مندی از برکات معنوی ایام شعبان المعظم و کسب آمادگی حضور در ضیافت الهی رمضان را داریم. اکنون که بررسی لایحه احکام اجرایی برنامه ششم توسعه به مجلس دهم موکول گردیده و در آستانه آغاز به کار مجلس دهم هستیم، لازم دیدیم سوالات و ابهاماتی که با بررسی این لایحه پیش آمده است را با شما مطرح نماییم.
همانگونه که مستحضرید بر اساس قانون برنامه و بودجه کشور، برنامه توسعه برنامه ای است که برای مدت پنج سال تنظیم و به تصویب شورای اسلامی می رسد و ضمن آن هدف ها و سیاست های توسعه اقتصادی و اجتماعی طی همان مدت مشخص می شود. در این برنامه، کلیه منابع مالی دولت و همچنین منابعی که از طرف شرکت های دولتی و بخش خصوصی صرف عملیات عمرانی می گردد از یک طرف و اعتبارات جاری و عمرانی دولت و هزینه های عمرانی شرکت های دولتی و بخش خصوصی از طرف دیگر جهت وصول به هدف های مذکور پیش بینی می گردد. لازم به ذکر است بر اساس قانون اساسی، سیاست های کلی برنامه توسعه توسط مقام معظم رهبری تعیین و ابلاغ می گردد؛ تدوین برنامه توسعه توسط دولت انجام می شود و باید به تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان قانون اساسی برسد.
اهمیت برنامه ششم توسعه از آن جهت است که در کنار سند چشم انداز ۱۴۰۴ که برنامه بلندمدت جمهوری اسلامی ایران است، برنامه ششم توسعه در بازه زمانی ۱۳۹۹-۱۳۹۵، به عنوان برنامه میان مدت کشور محسوب خواهدشد و برنامه های بودجه سالانه هم باید براساس آن تنظیم شود. می توان گفت که برنامه ششم توسعه، مقدرات کلان و چارچوب هماهنگی اجرایی را در طول پنج سال مشخص می کند و پس از قانون اساسی، سندچشم انداز و سیاست های کلی نظام، یکی از اسناد اساسی و بالا دستی کشور خواهدبود. لذا باید مورد توجه جدی کانون های تفکر حوزوی و دانشگاهی قرار گیرد. باید برای لحظه لحظه نظام اسلامی که ثمره خون هزاران شهید است برنامه ای منسجم داشت و همواره در راستای افق چشم انداز ۱۴۰۴ (که اکنون در آغاز دهه دوم آن هستیم) با شتاب رو به پیش بود.
گرچه مذاکرات هسته ای و برجام و انتخابات هفتم اسفندماه باعث شد که مسئله برنامه ششم توسعه در کانون توجهات قرار نگیرد ولی اکنون که ابعاد متنوع آن روشن گشته و در آستانه آغاز به کار مجلس دهم هستیم، نکات و سوالات مهمی مطرح است که باید مورد توجه فعالین دانشجویی قرار گیرد:
الف ـ دولت در یک اقدام بی سابقه در طول تاریخ جمهوری اسلامی ایران، برنامه ششم توسعه را به صورت کامل به مجلس ارائه نکرده است. فقط احکام مورد نیاز اجرای برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به مجلس ارائه شده و اهداف و جداول کمی برنامه (اسناد پشتیبان برنامه) به مجلس تقدیم نشده است. این اقدام غیرقانونی که یک بدعت تاریخی محسوب می شود می تواند باعث عدم ثبات در قانونگذاری در طول این پنج سال و همچنین زمینه ساز اختلاف دو قوه مجریه و مقننه در تفسیر قانون برنامه ششم شود.
ب ـ مقام معظم رهبری در مقدمه سیاست های کلی برنامه ششم ذکر نموده اند که «… تحقق اهداف برنامه ششم می تواند در ارائه الگویی برآمده از تفکر اسلامی در زمینه پیشرفت که به کلی مستقل از نظام سرمایه داری جهانی است، یاری رساند». این در حالی است که دولت نه تنها به وظیفه قانونی خود که تدوین الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، قبل از تدوین برنامه ششم توسعه بوده است عمل نکرده بلکه به بسیاری از بندهای سیاست های کلی برنامه ششم که می توانسته زمینه ساز الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی پیشرفت باشد بی توجهی نموده است؛ هم چون بندهای: برنامه ریزی برای دستیابی به ضریب جینی ۳۴/۰ (کاهش نابرابری و تامین عدالت اجتماعی) (بند۲۲)، تقویت کمی و کیفی بسیج مستضعفان (بند۵۴)، توسعه کمی و کیفی رسانه های فرامرزی با زبان های رایج بین المللی (بند۶۱)، ارائه و ترویج سبک زندگی اسلامی (بند۶۹)، اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور و تهیه پیوست فرهنگی برای طرح های کلان (بند۷۰)، اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش (بند ۷۵)، تحول و ارتقای علوم انسانی(بند۷۷) و… .
ج ـ با وجود افزایش روزافزون تاثیرات فضای مجازی بر سبک زندگی و همچنین مشخص شدن سواستفاده های نظام استکباری از این بستر در سال های اخیر (که حتی هم پیمانان خودشان هم به آن معترفند)، شاهد آن هستیم که متاسفانه در احکام اجرایی برنامه ششم توسعه به مسئله «فضای مجازی» و «شبکه ملی اطلاعات» توجهی نشده است.
د ـ متاسفانه در برنامه ششم توسعه، برنامه ای برای «توسعه صنعت فضایی» ارائه نشده. این شاهد، اخبار مبنی بر تعدیل ناگفته و نانوشته صنعت هوافضای کشور را تقویت می کند.
ه ـ از مسائل پیش روی کشور بحران جمعیت است که می تواند اثرات جدی بر عرصه های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور بگذارد. متاسفانه در برنامه ششم توسعه، «سیاست های کلی جمعیت» مسکوت مانده است.
و ـ درگیری کشور در جنگ تمام عیار اقتصادی در سال های اخیر، لزوم توجه به مقاوم سازی اقتصاد کشور را روشن ساخت. از سوی دیگر بحران مالی جهانی، نوسانات بازار نفت و به تبع آن چرخش کشورها به سمت انرژی های پاک و همچنین رکود کم سابقه داخلی لزوم بازنگری اساسی در سیاست های اقتصادی و افزایش بهره وری در استفاده از منابع را نشان می دهد. این در حالی است که مسائل مهم اقتصادی پیش روی کشور هم چون «چشم انداز صنعت نفت، گاز و فرآورده های نفتی»، «اولویت های تجاری کشور» و «کیفیت تامین امنیت غذایی» در برنامه ششم مسکوت مانده. همچنین بر اساس تحلیل محتوایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، ۶۷ درصد از احکام اجرایی با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی ارتباطی ندارند. از طرفی دیگر برای تحقق بخشیدن اهدافی نظیر «مردمی کردن اقتصاد»، «دانش بنیان کردن اقتصاد»، «قطع وابستگی بودجه به نفت» و «اصلاح نظام درآمدی دولت» به مواد و بندهای کلی کفایت شده و شاهد راهکارهای ناظر به «اقدام و عمل» نمی باشیم.
ز ـ با وجود این که یکی از محورهای سیاست های کلی برنامه ششم «تعالی و مقاوم سازی فرهنگی» ذکر شده ولی به نظر می رسد ثمره برنامه ششم توسعه «تحقیر فرهنگ» است تا «تعالی فرهنگی». دغدغه های فرهنگی لایحه احکام اجرایی، «تسهیل فرآیندهای صدور مجوز آثار فرهنگی و هنری»، «واگذاری صدور مجوزها و تصدی های فرهنگی به بخش خصوصی» و «سهم و نحوه پرداخت حق پخش تلویزیونی مسابقات ورزشی» است و اثری از نگاه به عرصه فرهنگ به مثابه عرصه ای اساسی و دغدغه اجرای نقشه مهندسی فرهنگی کشور و پیوست فرهنگی دیده نمی شود.
با توجه به نکات فوق، نتایج ذیل به نظر می رسد:
۱ـ عدم ارائه برنامه ششم توسعه به صورت کامل به مجلس به معنای عدم دخالت دادن نمایندگان ملت در تعیین دقیق سرنوشت پنج ساله کشور می باشد. نامحرم دانستن ملت توسط دولت که قبلا هم سابقه داشته این سوال را مطرح می کند که علت پنهان کاری های دولت چیست؟
۲ـ از سولات اساسی در مورد برنامه های توسعه این است که چرا با فراهم بودن شرایط پیشرفت و با وجود سابقه طولانی در امر برنامه ریزی و صرف منابع ملی در تدوین برنامه های توسعه، همواره با معضل اجرا نشدن برنامه ها و اثربخش نبودن آنها مواجه بوده ایم؟ آیا این به معنای عدم کارآمدی الگوهای توسعه غربی برای ایران اسلامی نیست؟ چرا با وجود حرکت کشورهای توسعه یافته به سمت الگوهای بومی و تغییرات اساسی، مدیران کشور از حرکت به سمت الگویی درون زا برای پیشرفت ایران اسلامی و ایجاد تغییرات اساسی غفلت می کنند؟ نمایندگان مجلس دهم، برنامه ششم را بر اساس الزامات الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت بررسی خواهندکرد یا بر اساس الزامات مدل های توسعه غربی؟
۳ـ بر اساس تحلیل محتوایی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، ۶۴ درصد از بندهای سیاست های کلی برنامه ششم توسعه در هیچ کجای احکام اجرایی منعکس نشده است. غفلت دولت از ۶۴ درصد سیاست های کلی برنامه ششم که توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شده بهت آور است. اگر این سیاست ها در طول برنامه ششم محقق نشود آیا موجب خلل در مسیر دستیابی به سند چشم انداز نخواهدشد؟ چه کسی مسئول اجرا نمودن سیاست های کلی نظام است؟
۴ـ دکتر نوبخت، سخنگوی دولت، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی (سازمان مسئول تدوین برنامه ششم) در برنامه گفتگوی ویژه خبری ۹ فروردین ۱۳۹۵، کتاب «امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران» نوشته رئیس جمهور (دکتر روحانی) را پشتوانه نظری برنامه ششم توسعه و هماهنگ با الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت و اقتصاد مقاومتی می داند. در صفحه ۷۸۲ این کتاب آمده است: «به نظر می رسد که نظریه های مکاتب نهادگرایان و کینزهای جدید با الگوی مطلوب توسعه در جمهوری اسلامی ایران قرابت بیشتری داشته باشند». نظریه پرداز اصلی این مکتب، مینارد کینز، معتقد است که حرص و ربا باید خدایان ما باشند. حال این سوال مطرح است که چگونه «اصالت حرص و ربا» قرار است مبنای پیشرفت ایران اسلامی و مقاوم سازی اقتصاد آن شوند؟
ح ـ لایحه احکام اجرایی برنامه ششم توسعه با نگاه تشریفاتی و رفع تکلیف به مجلس ارائه شده و با توجه به شرایط حاد منطقه ای و مسائل داخلی کشور، شایستگی های یک برنامه ی میان مدت را برای ایران اسلامی ندارد. لذا این سوال مطرح می شود که پس چه چیز در طول این پنج سال «سند وفاق ملی در عرصه های اجرایی» خواهد بود؟ آیا قرار است شاهد حرکت های بی هدف و زیگزاگی در عرصه های کلان مدیریتی کشور باشیم؟
آنچه که در مسیر انقلاب اسلامی و مرحله دولت اسلامی لازم است، عینیت بخشیدن به شاخص ها و شعارهای انقلاب اسلامی در سطح الگوهای مدیریتی و اجرایی است. سنجش برنامه های توسعه، محک خوبی برای میزان تحقق این مرحله از انقلاب اسلامی خواهد بود. رها شدن از بند تبعیت از مدل های توسعه غربی و حرکت به سمت الگوی پیشرفت اسلامی ـ ایرانی، با توجه به اثرات گسترده فرهنگی، اقتصادی و سیاسی آن، مصداق «جهادکبیر» است. بخشی از تبیین این مسئله و بیان اعماق حقایق آن برای مردم به عهده تشکل های دانشجویی است. مبادا به وقت یاری رهبرمان در خواب باشیم و نتیجه آن شود که با لگد دشمنان بیدار شویم. لذا ضروری است که قبل از آغاز بررسی برنامه ششم توسعه توسط مجلس جدید، تشکل های دانشجویی بررسی احکام اجرایی برنامه ششم توسعه را در دستور کار خود قرار دهند. گرچه فعالیت های خوبی در این زمینه صورت گرفته، اما این مسئله نیازمند خیزش عمومی است. پیشنهاد می گردد هرچه سریعتر اقدامات ذیل صورت گیرد:
۱ـ نسبت به اهمیت و جایگاه برنامه ششم توسعه و نقدهای وارد شده بر آن، در سطح مسئولین استانی گفتمان سازی صورت گیرد.
۲ـ از دولت مطالبه شود که با انتشار عمومی اسناد پشتیبان برنامه، بستر را برای ارزیابی دقیق اهداف پنج ساله ی کشور توسط نخبگان و نیل به وفاق ملی فراهم کند.
۳ـ با انتخاب چند عرصه خاص از سیاست های کلی برنامه ششم و تشکیل کارگروه مطالعاتی، از مسئولین امر (به خصوص نمایندگان استان) نسبت به اصلاحات لازم در برنامه ششم، مطالبه گری تخصصی صورت گیرد.
لازم به ذکر است که کانون جهادعلمی بسیج دانشجویی دانشگاه رازی، آمادگی لازم را برای همکاری با تشکل های علاقمند به فعالیت در این زمینه دارد.
«جوان های عزیز! بچه های عزیز من! فردا مال شماست، آینده مال شماست، شما هستید که باید این تاریخ را با عزتش محفوظ نگه دارید؛ شما هستید که این بار مسئولیت را بر دوش دارید؛ خرمشهرها در پیش است؛ نه در میدان جنگ نظامی، بلکه در یک میدانی که از جنگ نظامی سخت تر است. البته ویرانی های جنگ نظامی را ندارد؛ بعکس آبادانی به دنبال دارد، اما سختی اش بیشتر است». (امام خامنه ای(حفظه الله)، ۰۳/۰۳/۱۳۹۵)
بسیج دانشجویی دانشگاه رازی کرمانشاه
